Writing words: Van een pantser naar een plantser
Hi! Ik ben blij dat je hier bent. Dus, schrijven. Het klinkt zo eenvoudig. Je gaat achter je pc, laptop, schrijfmachine zitten en je tikt wat woordjes op een blanco blad. Als je veel geluk hebt, klinken die woordjes goed, als je minder geluk hebt, kijk je er later op terug en vraag je je af wat je die dag in godsnaam gedronken had. Maar verhalen vertellen... het is zo eenvoudig nog niet. Mijn eigen schrijfproces verschilt keer op keer. Mijn allereerste verhalen schreef ik allemaal geheel spontaan, en mijn eerste boek leek lange tijd net zo tot leven te komen. Bij mijn tweede boek schreef ik een eerste versie zonder enig idee waar het heen ging, tót ik de eerste schets had geschreven. Toen begon ik wél met plannen, al kwamen sommige ideeën nog spontaan. De plantser in mij werd wakker. Mijn jaren van 'pantsen' heb ik achter mij gelaten - goedemorgen, existentiële vragen - sinds ik de geruststelling van een planning ontdekte.
Een watte?
Misschien komen de woorden 'pantser', 'plantser' en 'planner' je bekend in de oren. Als je de woorden niet kent, leg ik ze hier even voor je uit. Een pantser schrijft spontaan verhalen en beslist tijdens het proces wat er verder in het verhaal gebeurt. Het zijn de soort schrijvers die zeggen: "Ik ben net zo verrast als mijn personages dat dit gebeurt." Een plantser zit ergens in het midden. Deze schrijvers moeten minstens een paar details kennen voor ze aan een verhaal beginnen, maar ze verrassen zichzelf ook vaak gedurende het proces. Sommige plot-twists zagen ze zelf niet aankomen... En daar weet de planner juist volledig wat er staat te gebeuren. Het zijn de plotters onder de schrijvers die voor ze beginnen alles hebben uitgezet en uitgetekend.
Techniek in schrijven??
Als je hier nog nooit van gehoord hebt, ben je net als mij op vijftienjarige leeftijd. Ik schreef om te schrijven. Mijn schrijfproces ging ongeveer zo:
"Ik wil dit schrijven."
"O, dat lijkt me een leuke scène."
"Hm, ik schrijf dit ook eventjes."
"Ik zal die scène even daar zetten."
"En deze scène... hup, daarbij."
Klinkt allemaal leuk in theorie, maar achteraf gezien is het een nachtmerrie, aangezien je in dit geval achteraf telkens weer duizenden woorden moet herlezen wanneer je details aanpast om het verhaal te verbeteren. En omdat je alles lekker spontaan schreef - wat op dat moment een formidabel idee leek - heb je absoluut géén idee welke vertelsels je allemaal in je verhaal hebt gestopt. Vooral wanneer je het boek over vier jaar heen schrijft, elke zomer een stukje, waardoor je de volgende zomer allang niet meer in detail weet wat je allemaal hebt neergepend.
Wat ik toen uitvoerde zou ik nu niet meer kunnen (of vooral willen). Ik begon op mijn veertiende niet aan mijn verhalen zoals nu. Nu wil ik in grove details weten waar ik heen wil. Dat proces gaat samengevat zo:
"Ik wil dit schrijven."
"Hoe ga ik dat laten verlopen?" Soms gaan er dagen voorbij, soms beslis ik het dezelfde dag.
Ik laat mijn plotlijn enkele dagen, weken, maanden liggen.
Ik herlees die plotlijn.
"Hm, dat zou beter daar staan. En dat lijkt me nogal vreemd om te vermelden."
"Oké, ik schrijf eens een hoofdstuk."
"Nee, dat klinkt niet goed, dat hoofdstuk schrappen we weer."
"Daar drijven we best de spanning op door dít te doen."
En zo voorts en zo voorts.
Het klinkt alsof het proces trager verloopt, maar in de realiteit verlies ik nu véél minder tijd aan logica en opbouw controleren omdat ik die op voorhand al grotendeels had vastgelegd. Desondanks kan ik op eender welk moment beslissen dat ik een detail wil weghalen. Bij mijn tweede boek had ik bijvoorbeeld een ziek personage in de verhaallijn verwerkt, en een week later vond ik dat een overbodig detail, dus met mijn huidige methode kon ik makkelijk al die stukjes waarbij ik dat vermeldde weghalen. (Oké, grotendeels omdat ik nog maar vier maanden met dat verhaal bezig was en het er nog goed in zat, maar toch.)
Eén keer en nooit meer
Als je weet wat je doet terwijl je het doet, vind je zaken véél gemakkelijker terug. Je kan op je stappen teruggaan en zaken herbekijken, wetende waar je dat vermeld hebt. Ik weet dat ik nooit meer een verhaal zal schrijven zoals ik dat op mijn vijftiende, zestiende, zeventiende deed. Aangezien ik echt geworsteld had met verhalen om er een samenhangende en realistische brei van te maken. Respect aan de 'pantsers' die hun verstand niet verliezen! Ooit was ik één van jullie. 😉
Amber Clarke